Gluten jest mieszaniną dwóch roślinnych białek, gluteniny i gliadyny, która obecna jest w ziarnach niektórych zbóż. To właśnie ten związek odpowiada za ciągliwą konsystencję ciasta. Znajdziemy go w pieczywie, wielu wypiekach, makaronach, słodyczach i deserach. Niestety, alergia na gluten nie jest rzadkością. U chorych spożycie tego alergenu może wywołać nasilenie objawów atopowego zapalenia skóry, pokrzywkę lub biegunkę. W skrajnych przypadkach wystąpić może groźny dla życia wstrząs anafilaktyczny. Podstawą terapii tego uczulenia jest dieta eliminacyjna. Na jakie zboża należy uważać?
Alergia na gluten może mieć charakter natychmiastowy lub opóźniony. Dolegliwość ta nie jest jednak tym samym co celiakia, która jest uwarunkowaną genetycznie nietolerancją glutenu. Obydwa schorzenia leczy się poprzez wykluczenie szkodliwego związku z jadłospisu. Dieta bezglutenowa wymaga rezygnacji z wielu popularnych i smacznych produktów. Czym możemy je zastąpić?
Alergia na gluten – na czym polega?
Alergia pokarmowa to nadmierna reakcja naszego układu immunologicznego na pewne produkty spożywcze. Zawarte w nich alergeny są rozpoznawane przez przeciwciała zapoczątkowujące stan zapalny. Gluten ma silne właściwości alergizujące – bardziej niż on uczulają jedynie białka mleka. Jest to mieszanina dwóch białek, gluteniny i gliadyny, występująca w zbożach takich jak pszenica czy żyto. Uczulenie na ten związek dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Maluchy na szczęście mogą z niego wyrosnąć. Często ma charakter natychmiastowy, co oznacza, że jego symptomy pojawiają się zaraz po zjedzeniu produktów z glutenem. Nierzadko jednak alergia na gluten daje objawy dopiero po kilku godzinach, a nawet dwóch dniach. W takim przypadku rozpoznanie, co jest czynnikiem uczulającym, nastręcza wiele trudności.
Objawy alergii na gluten
Alergia na gluten często pojawia się u niemowląt i małych dzieci. U uczulonych maluchów rozwija się wtedy atopowe zapalenie skóry, charakteryzujące się nieestetycznym wypryskiem i silnym świądem skóry. Spożywanie pokarmów z glutenem wywołuje nasilenie dolegliwości. Objawy uczulenia mogą dotyczyć także przewodu pokarmowego. Alergik może cierpieć na biegunki, mdłości i wymioty. Niekiedy pojawiają się symptomy ze strony układu oddechowego: wodnisty katar i duszności. Duża część dzieci wyrasta z alergii na gluten. Niestety, schorzenie to może rozwinąć się także w wieku dorosłym. Zazwyczaj ma wtedy poważniejszy przebieg. U dorosłych uczulenie objawia się pokrzywką, obrzękami naczynioruchowymi i biegunkami. W najgorszym przypadku spożycie glutenu skutkuje groźnym dla życia wstrząsem anafilaktycznym. Te przykre i niebezpieczne symptomy pojawiają się jednak dopiero po zjedzeniu dużej dawki glutenu, przekraczającej 10 g.
Alergia na gluten a celiakia
Alergia na gluten często błędnie nazywana jest celiakią. Schorzenia te różnią się od siebie zarówno patogenezą, jak i objawami. Celiakia to choroba trzewna, która opiera się na nadwrażliwości na gliadynę. Spożywanie glutenu prowadzi u chorego do zniszczenia śluzówki jelita. Prowadzi to do upośledzenia wchłaniania pokarmów i ogólnego złego samopoczucia. Pełnoobjawowa celiakia charakteryzuje się bólami i wzdęciami brzucha, utratą masy ciała i tłuszczowymi biegunkami. Choroba ta może mieć też skąpe objawy, co jest niebezpieczne, bo chory nie podejrzewa u siebie problemów zdrowotnych. Pojawiają się u niego wrzody w jamie ustnej, zmęczenie, niedokrwistość czy bóle głowy. Celiakię potwierdzają testy na obecność przeciwciał przeciwko endomyzjum mięśni gładkich i tranglutaminazie tkankowej. Nie występują one w przypadku uczulenia na gluten.
Alergia na gluten – na jakie zboża należy uważać?
Podstawą leczenia alergii na gluten jest dieta eliminacyjna. Chory musi wykluczyć ze swojego jadłospisu wszelkie produkty bogate w ten związek. Obecny jest on w ziarnach pszenicy, żyta i jęczmienia. Dla alergika zakazane są też wszelkie odmiany pszenicy, takie jak orkisz, kamut, pszenżyto, durum czy płaskurka. Wiele lekarzy sugeruje także rezygnację ze spożywania owsa. Większość badań potwierdziła jednak, że nie jest on niebezpieczny dla alergików czy osób chorych na celiakię. Warto pamiętać, że należy sięgać jedynie po produkty owsiane, które na etykiecie mają znak przekreślonego kłosa. Niestety, tradycyjne płatki czy otręby mogą być zanieczyszczone glutenem pochodzącym z innych zbóż. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku artykułów kukurydzianych, ryżowych czy gryczanych. Alergik musi wyrobić sobie nawyk uważnego czytania składu wszelkich kupowanych produktów. Warto wiedzieć, że producenci są zobowiązani do wyróżniania w nim alergenów poprzez pogrubienie czcionki.
Dieta bezglutenowa – jakie produkty są dozwolone?
Mąki ze zbóż zawierających gluten są podstawą bardzo dużej ilości powszechnie spożywanych produktów. Musimy unikać pieczywa, pierogów, makaronów, pyz, kopytek i naleśników, jeżeli nie zostały oznaczone jako bezglutenowe. Wiele rodzajów słodyczy, takich jak czekolada czy ciastka, także zawiera ten uczulający związek. Jakie produkty są dozwolone dla alergika? Zboża, które naturalnie nie mają glutenu, to ryż biały i brązowy, proso, amarantus i quinoa. Możemy sięgnąć po kasze: jaglaną, gryczaną i kukurydzianą. Osoby nietolerujące glutenu mogą sięgać po kisiele i budynie z mąki ziemniaczanej. Bez przeszkód mogą spożywać mięso, ryby, jaja, warzywa, owoce i produkty mleczne. Muszą jednak zwracać uwagę na to, by nie były one panierowane ani nie zawierały dodatku słodu jęczmiennego czy innych zbożowych wyrobów. Dietetycy radzą, by w diecie alergika przeważały produkty jak najmniej przetworzone. Samodzielne przygotowywanie posiłków pozwoli na uniknięcie przypadkowego spożycia glutenu.
Karolina Solga
