osobowość narcystyczna
Alex Suprun z Unsplash

Brak empatii, przekonanie o byciu kimś wyjątkowym, ciągła potrzeba podziwu i manipulowanie innymi w celu osiągnięcia osobistych korzyści – tak pokrótce można opisać narcyza.  Psycholodzy jednak dokonują tutaj pewnego rozróżnienia. Narcystyczne zaburzenie osobowości to poważne zaburzenie psychiczne, z którym niewiele można zrobić. Natomiast zachowania narcystyczne stanowią element, nad którym można pracować. Czym jest osobowość narcystyczna?

Spis treści:

  1. Czym jest osobowość?
  2. W czym przejawia się osobowość narcystyczna?
  3. Co wywołuje zaburzenie osobowości?
  4. Czy narcyz ma nadmiernie wysokie poczucie własnej wartości?
  5. Dlaczego narcyz ma problem z ukończeniem studiów?
  6. Narcystyczne zaburzenie osobowości a manipulowanie ludźmi
  7. Czy związek z narcyzem jest możliwy?

Czym jest osobowość?

Zanim przejdziemy do wyjaśnienia podłoża narcyzmu, zajmijmy się definicją osobowości. Często posługujemy się tym terminem, co jednak on dokładnie oznacza? Osobowość to zespół cech, jakie wykazuje dana osoba, wchodząc w interakcje ze światem i innymi ludźmi. Psycholodzy od lat badają, co ją kształtuje. Dlaczego jedni ludzie zachowują się całkowicie normalnie i tworzą zdrowe relacje międzyludzkie, a drudzy krzywdzą innych, czerpiąc z tego przyjemność. Obecnie uważa się, że na osobowość wpływają nasze geny, które np. warunkują zdolność do agresji, oraz czynniki środowiskowe, w tym sposób wychowania, interakcje z rówieśnikami.

W czym przejawia się osobowość narcystyczna?

Zaburzenie osobowości to poważny problem natury psychicznej, któremu ostatnio poświęca się sporo uwagi w mediach. Jednostki, u których je zdiagnozowano, mają zniekształcony sposób postrzegania świata, w tym własnych emocji, co generuje niewłaściwe postawy w relacjach międzyludzkich. Narcyz czy człowiek cierpiący na borderline nie potrafi budować zdrowych związków, nie sprawdza się też w roli rodzica.  Dla społeczeństwa jednostki cierpiące na zaburzenie osobowości stanowią spory problem. Np. narcyz uważa się za lepszego od innych, przez co zakłada, że przysługują mu specjalne prawa. Bardzo często jest hipokrytą. Gdy on nie odbiera telefonu, nie  masz prawa mu tego wypominać. Jeśli jednak, to ty nie podniesiesz słuchawki, gdy dzwoni, zrobi ci o to karczemną awanturę. Oczywiście to tylko jeden z licznych przykładów, które pokazują, że życie z narcyzem jest bardzo trudne przez to, iż stosuje on podwójne standardy. Jemu wolno więcej niż innym.

Co wywołuje zaburzenie osobowości?

Psycholodzy zauważyli, że nie da się wskazać jednego czynnika, który odpowiada za zaburzenie osobowości. Zazwyczaj obserwuje się tutaj specyficzną kombinację uwarunkowań genetycznych i środowiskowych. Np. osoba ze skłonnością do agresji i wybuchów gniewu przychodzi na świat w dysfunkcyjnej rodzinie. Matka może wmawiać swojemu synowi, że jest kimś specjalnym, prawdziwym wybrankiem losu. W ten sposób mniej lub bardziej świadomie zaszczepia w nim narcyzm. Co ciekawe, osobowość narcystyczna często rodzi się też w rodzinach, w których obserwuje się dystans emocjonalny i zimny chów.

Czy narcyz ma nadmiernie wysokie poczucie własnej wartości?

Choć trudno w to uwierzyć, to osobowość narcystyczna ma niskie poczucie własnej wartości, które stara się ukrywać, przybierając maskę osoby zarozumiałej i nadmiernie pewnej siebie. W takich ludziach drzemie ogromna potrzeba znajdowania się w centrum uwagi i bycia podziwianym. Warto podkreślić, iż narcyz nie potrafi współczuć innym. Nie interesują go emocje jego partnera czy dzieci. Inni ludzie są potrzebni osobowości narcystycznej tylko po to, aby wyrażali podziw i oddawali cześć.

Dlaczego narcyz ma problem z ukończeniem studiów?

Narcyz w gruncie rzeczy ma niską samoocenę, dlatego bardzo źle znosi krytykę, nawet tę najbardziej merytoryczną. W związku z tym często ma problem z ukończeniem studiów, gdyż tam wykładowcy nieustannie dają feedback, abyśmy mogli pracować nad sobą. Narcyz nie radzi sobie też z porażkami. Gdy je ponosi, wybiera mechanizmy nieadaptacyjne, w tym chętnie sięga po alkohol. Często też zazdrości innym uwagi czy sukcesów. Np. narcystyczna koleżanka może zacząć odnosić się do ciebie z niechęcią po tym, jak wasza wspólna znajoma wyjdzie z tobą na obiad do restauracji. Jest bowiem zazdrosna o to, że znajoma wybrała ciebie, nie ją. Jej ogląd sytuacji jest mocno wypaczony.

Narcystyczne zaburzenie osobowości a manipulowanie ludźmi

Narcyz to mistrz manipulacji, z czego często nie zdajemy sobie sprawy. Uprawia gaslighting, gdyż chce podważyć nasz ogląd rzeczywistości. Zależy mu na tym, abyś zaczęła wątpić w to, co widziałaś i słyszałaś. Narcyz to mistrz odwracania kota ogonem. Stosuje wyrafinowaną przemoc psychiczną, przez co jego najbliższe otoczenie może popaść w depresję, a nawet w poważniejsze problemy psychiczne.

Czy związek z narcyzem jest możliwy?

Zdaniem takich specjalistów jak Thomas Erikson związek z narcyzem klinicznym nie jest możliwy. W jego mózgu zaszły bowiem nieodwracalne zmiany, których nie można cofnąć nawet za pomocą psychoterapii. Erikson uważa, że wsparcie psychologiczne może wręcz usprawnić techniki manipulacyjne, jakimi posługuje się narcyz. Jednocześnie specjalista podkreśla, iż w przypadku zachowań narcystycznych warto porozmawiać z osobą, u której je stwierdziliśmy. Umożliwia to zmianę postępowania, jednak gdy ta nie następuje, należy zakończyć związek dla własnego zdrowia psychicznego.