Narcyzm został sklasyfikowany jako przedstawiciel mrocznej triady zaburzeń osobowości. Jest równie niebezpieczny jak psychopatia czy makiawelizm. Osoby, które się z nim zmagają, cechuje brak empatii. Narcyz rości sobie specjalne prawa i uważa, że zasługuje na liczne przywileje. Postrzega siebie jako wyjątkowego i dąży do tego, aby inni go podziwiali. W ten sposób rekompensuje sobie niską samoocenę. Mogłoby się wydawać, że nie istnieje coś takiego jak narcyzm społeczny. W końcu niesienie pomocy innym pozornie kłóci się z egoizmem narcyza. Życie pokazuje jednak, że dobroczynność ułatwia autopromocję. Po czym rozpoznać narcyzm społeczny?
Co cechuje narcystyczne zaburzenie osobowości?
Narcystyczne zaburzenie osobowości stanowi znacznie poważniejszy problem. Ludzie, u których zostało stwierdzone, nie odczuwają empatii. Nie potrafią “wejść” w cudze buty. Jednocześnie towarzyszy im przekonanie o własnej wyjątkowości i doskonałości. Pragną znajdować się w centrum uwagi i świecić pełnym blaskiem. Psycholodzy uważają, że w ten sposób rekompensują sobie deficyty z dzieciństwa.
Jak rodzina dysfunkcyjna kształtuje narcyzm?
Narcyz zazwyczaj pochodzi z rodziny dysfunkcyjnej. Choć zwykliśmy postrzegać ją przez pryzmat uzależnień od alkoholu czy narkotyków, to także “dobre” domy wypuszczają w świat ludzi z zaburzeniami osobowości. Dzieje się tak, gdy rodzice są nadmiernie skoncentrowani na sobie i nie poświęcają należytej uwagi dziecku. Niekiedy krytykują swoją pociechę, zaszczepiając w niej poczucie wstydu i niską samoocenę.
Deprywacja emocjonalna a narcyzm jako kompensacja
Dziecko stara się jakoś przetrwać w obliczu zaniedbywania jego elementarnych potrzeb emocjonalnych. Jest za małe, aby szukać pomocy u psychoterapeuty i zrozumieć, jak wielki błąd wychowawczy popełniają jego rodzice. Buduje zatem fasadę wyjątkowości i wielkościowości. Prezentuje się z najlepszej strony. Idealizuje swoje życie i bardzo dba o wygląd zewnętrzny. Dąży do osiągnięcia sukcesu i władzy, aby pokazać rodzicom, jak bardzo mylili się w swojej ocenie.
Dlaczego narcyz odczuwa lęk przed bliskością?
Niestety, ten mechanizm adaptacyjny, dzięki któremu dziecko przeżyło w nieprzyjaznym mu środowisku, daje się we znaki również w dorosłym życiu. Utrudnia budowanie bliskościowych relacji, bo te wymagają zdjęcia maski. Każdy czasem popełnia błąd, gorzej wygląda etc. Wspólne życie obnaża prawdę o nas.
Różne rodzaje narcyzmu
Narcyz mocno skupia się na pielęgnowaniu swojego idealnego wizerunku. Biada temu, kto ośmieli się go skrytykować lub zwrócić na coś uwagę. Warto pamiętać, że narcyzm narcyzmowi nierówny. Choć u każdego zaburzenia osobowości z tej kategorii leżą niezaspokojone potrzeby emocjonalne oraz przekonanie o własnej wyjątkowości, to istnieją pewne różnice. Szczegółowo opisali je psycholodzy, psychiatrzy i socjolodzy, którzy specjalizują się w tym zagadnieniu. Wyróżnili oni m.in. narcyzm społeczny.
Po czym rozpoznać narcyzm społeczny?
Kiedy widzimy człowieka, który organizuje pomoc dla potrzebujących, podziwiamy go za to. Uważamy, że poświęca swoje zasoby dla innych. Altruizm sprawia, że narcyz społeczny znajduje się w centrum uwagi. Zyskuje to, czego pragnął – rozgłos, zainteresowanie i pochwały. Pozwala mu to na chwilę poczuć się lepiej. Zapomina o krytycznych uwagach rodziców, którzy zaniedbywali jego potrzeby emocjonalne i nie pomogli wykształcić zdrowego poczucia własnej wartości.
Narcyz społeczny i jego pomaganie na pokaz
Narcyzm społeczny to pomaganie innym, ale w taki sposób, aby wszyscy o tym wiedzieli. To okazywanie wsparcia na pokaz, które ma przynieść rozgłos i podziw. Narcyz społeczny nie działa bezinteresownie. Robi to po to, aby podnieść swoją samoocenę. Zazwyczaj ludzie udzielają się charytatywnie, aby komuś pomóc (sprawić mu przyjemność) i jednocześnie samemu poczuć się lepiej (jestem dobry). Ten mechanizm jest zdrowy i naturalny, wykształcił się w toku ewolucji. Gdyby nie on, nie nawiązalibyśmy sieci wsparcia społecznego i prawdopodobnie nie przetrwalibyśmy jako gatunek. Narcyz społeczny nie chce sprawiać innym przyjemności. Często udziela im nie takiej pomocy, jakiej oczekują. Dla niego liczy się to, aby dobroczynność, w jaką się angażuje, była medialna.
Zdarza się, że osoby, u których stwierdzono narcyzm społeczny, nie tyle niosą pomoc potrzebującym, co pokazują, że angażują się w takie inicjatywy. Wrzucają na swój profil informacje o kolejnych zrzutkach, piszą w tej sprawie do znajomych, nagrywają filmiki promujące akcję.
Narcyzm społeczny – poznaj prawdziwą historię
Na koniec omówimy przypadek z życia wzięty, który lepiej zobrazuje narcyzm społeczny. Nasz przyjaciel poznał w pracy kolegę, który codziennie jeździł do ośrodka dla uchodźców i wszystkich do tego namawiał. Jego postawa wydawała się bardzo szlachetna. Zawsze nagrywał filmiki spod ośrodka, aby zachęcić innych do pomocy itp. Przyjaciel postanowił zaangażować się w tę inicjatywę. Jego kolega najpierw wspominał coś o tym, że trzeba wcześniej przejść pomyślnie rekrutację na wolontariusza. Przyjaciel chciał poznać jej szczegóły. Później mówił, że mają pełną obsadę. Gdy przyjaciel w końcu zadzwonił do ośrodka, okazało się, że może przyjść. Wziął ze sobą kolegę z pracy i pojechał. Okazało się, że nikt z wolontariuszy nie kojarzył jego znajomego. Kolega zaś bardzo szybko zmęczył się robieniem kanapek i poszedł spać na łóżko polowe. Podejrzewamy, że nigdy nie chciał realnie pomagać uchodźcom. Zależało mu jedynie na pokazaniu się z dobrej strony. Nagrać filmik pod ośrodkiem może każdy. Prawdopodobnie nie spodziewał się, że ktoś odpowie na jego apel i zechce zaangażować się w działalność wolontariacką.
Magdalena Kukurowska – copywriterka psychologiczna z wieloletnim stażem, która nieustannie zgłębia wiedzę w tym zakresie.
Bibliografia:
- Behary W. T.; Rozbroić narcyza: jak radzić sobie z osobą zapatrzoną w siebie; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2020
- Erikson T.; Otoczeni przez narcyzów; Wielka Litera, 2021
- Gibas J.; Narcyz: jak nie dać się skrzywdzić i jak nie krzywdzić innych; Sensus, 2023
